Republika Czeska i Polska od wielu lat są dla siebie jednymi z najbliższych partnerów gospodarczych. Oba kraje korzystają przy tym z wzajemnej bliskości geograficznej, coraz lepszych połączeń infrastrukturalnych, a także członkostwa w Unii Europejskiej. W tym przypadku głównie z członkostwa w jednolitym rynku europejskim, który jest kluczowy dla wzajemnej współpracy handlowej. Dalsze wspieranie tych relacji jest także jednym z priorytetów Ambasady Republiki Czeskiej w Warszawie, która wykorzystuje w tym celu dostępne narzędzia dyplomacji ekonomicznej.
Wsparcie interesów gospodarczych i dyplomacja ekonomiczna
Ministerstwo Spraw Zagranicznych wraz z Ministerstwem Przemysłu i Handlu Republiki Czeskiej współpracują ze sobą wzajemnie we wspieraniu czeskich podmiotów gospodarczych na rynkach zagranicznych. Dlatego na terenie Polski działa Wydział ekonomiczny Ambasady RCz oraz agencja Czechtrade. W związku z tym, że turystyka odgrywa również ważną rolę dla czeskiej gospodarki, w Warszawie swoją siedzibę ma agencja Czechtourism, która zajmuje się promocją wyjazdów polskich turystów do Czechach.
Wydział ekonomiczny Ambasady RCz, przy wsparciu Departamentu dyplomacji ekonomicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wykorzystuje szereg narzędzi, które mają za cel pomoc w wyszukiwaniu możliwości biznesowych i inwestycyjnych. Niezależnie od tego, czy są to indywidualne usługi dla eksporterów, konsultacje, czy realizacja projektów wspierających dyplomację ekonomiczną, celem zawsze jest zaoferowanie eksporterom pomocy w początkowej fazie ich ekspansji na rynki zagraniczne. Szereg narzędzi koncentruje się też na dostarczaniu aktualnych wiadomości eksportowych i informacji branżowych. Ich celem jest dostarczenie czeskim eksporterom jasnych informacji o konkretnych możliwościach i obiecujących branżach na określonych rynkach. Obejmuje to na przykład opracowywaną corocznie Mapę globalnych możliwości branżowych, która powyższe informacje podsumowuje.
W czasie pandemii koronawirusa znacznie skomplikowała się możliwość kontaktów fizycznych i bezpośrednich spotkań przedsiębiorców, w tym udział w wystawach i targach, organizacja seminariów tematycznych i pokazów. Konieczne było więc przeorganizowanie naszej pracy i skupienie się na możliwościach promocji i prezentacji za pośrednictwem platform cyfrowych, organizacji konferencji online i webinariów. Przykładem tu może być obecnie trwające wydarzenie organizowane przez Ambasadę RCz w Warszawie pod nazwą Czech Week Online, które łączy tematykę kultury, biznesu i turystyki. Skierowane jest do ogółu społeczeństwa interesującego się Republiką Czeską i oferuje kompleksową prezentację Republiki Czeskiej w środowisku on-line. Częścią Czech Week Online są również wydarzenia zorientowane na biznes, takie jak np. prezentacja branżowa czeskiego przemysłu nanotechnologicznego czy spotkania B2B firm sektora kolejowego.
Podczas monitorowania zmian otoczenia gospodarczego i przygotowywania gospodarczych nowości uwidacznia się, że również struktura polsko-czeskich stosunków gospodarczych ulega stopniowym przeobrażeniom oraz zmienia się charakter czeskich inwestorów i przedsiębiorców na rynku polskim i polskich na rynku czeskim. O ile w ostatnich latach na polskim rynku kluczową rolę odgrywały inwestycje np. w dziedzinie energetyki (ČEZ) i górnictwa (EPH), dziś przyszedł czas na zupełnie nowe branże – ecommerce (mall.pl), nieruchomości przemysłowe (Accolade), mieszkalnictwo i powierzchnie biurowe (CPI). Podobnie polskie firmy na czeskim rynku działają już nie tylko w branży spożywczej, ale także w zupełnie nowych dziedzinach, takich jak IT (Asseco/Comarch), gry wideo (CD Project), moda (CCC, Reserved) itp. W efekcie czeskich inwestycji w Polsce i polskich w Czechach po obu stronach granicy działa coraz więcej firm w ramach jednej przestrzeni gospodarczej – por. Unipetrol w ramach PKN Orlen.
Dla czeskiej, i niewątpliwie także dla polskiej, dyplomacji gospodarczej taki rozwój sytuacji oznacza, że prosperowanie firm i inwestycji po obu stronach granicy jest w naszym wspólnym interesie. Rezultatem będzie wyraźniejszy dobrobyt gospodarczy oraz wzajemnie się wzmacniająca wydajność ekonomiczna i wzrost gospodarczy obu naszych krajów, m.in. w ramach UE.
Czesko-polska wymiana handlowa
Od 2017 roku Polska utrzymuje pozycję drugiego najważniejszego partnera handlowego Republiki Czeskiej. Na nasz rynek z Polski sprowadzane są głównie części samochodowe, w przeciwnym kierunku dostarczane są gotowe pojazdy. Przy czym największy deficyt wzajemnej wymiany handlowej między obiema gospodarkami występuje w handlu produktami spożywczymi.
W 2020 roku obroty handlu zagranicznego Republiki Czeskiej z Polską osiągnęły wartość 518,6 mld CZK (około 86,33 mld zł), w porównaniu z rokiem 2015 było to o prawie o jedną dziesiątą więcej. W porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano spadek o 2,1%. W 2020 roku udział Polski całkowitym czeskim handlu wyniósł 7,5%, pod tym względem w ujęciu międzyrocznym nastąpił wzrost o 0,2 punktu procentowego. Niemniej jednak w latach 2015-2020 udział ten nie uległ istotnej zmianie. W 2020 r. 44,3% całkowitego handlu Czech z Polską stanowił eksport, a 55,7% import (wobec 43,2% i 56,8% w 2015 r.).
Handel zagraniczny Republiki Czeskiej z Polską charakteryzuje się długotrwałym ujemnym saldem. W analizowanym okresie najgłębszy deficyt odnotowano w 2016 r., kiedy osiągnął wartość 72,6 mld CZK, natomiast najmniejsze ujemne saldo zanotowano w roku następnym, tj. 58,5 mld CZK. W 2020 roku czeski eksport do Polski w porównaniu z importem był niższy o 58,7 mld CZK, a ujemne saldo czeskiego handlu z Polską poprawiło się o 5,5 mld CZK w porównaniu z rokiem 2015.
Graf 1 Saldo obrotów towarowych handlu zagranicznego między RCz a Polską
Dziesięcioma największymi partnerami handlowymi RCz pod względem udziału w całkowitych obrotach handlowych w 2020 r. były następujące kraje: Niemcy, Polska, Słowacja, Chiny, Włochy, Francja, Austria, Holandia, Węgry i Wielka Brytania. Krąg pierwszych sześciu krajów od sześciu lat pozostaje praktycznie niezmienny, a do zmian dochodziło jedynie w poziomie udziałów tych krajów.
W rankingu krajów, do których trafia nasz eksport, Polska z udziałem 6,5% w 2020 roku zajęła trzecie miejsce za Niemcami (udział 31,6%) i Słowacją (udział 9,2%). Wartość obrotów handlu zagranicznego Czech z Polską, w porównaniu z wartością obrotów handlu zagranicznego z Niemcami, była jednak wyraźnie niższa (mniej więcej na poziomie jednej czwartej).
W czeskim imporcie Polska osiągnęła udział 8,6% i w roku 2020 obroniła trzecią pozycję. Prawie jedna czwarta importu do Republiki Czeskiej pochodziła z sąsiednich Niemiec, a prawie 13% stanowiły towary z Chin.
Handel zagraniczny towarami Republiki Czeskiej długofalowo koncentruje się na rynkach europejskich, zwłaszcza z krajami sąsiednimi. Łącznie w 2020 r. do krajów sąsiednich była skierowana ponad połowa całkowitego czeskiego eksportu i około dwie piąte całkowitego czeskiego importu. W związku z tym wymienione kraje wpływają istotnie na dynamikę całkowitego eksportu i importu RCz, a tym samym na wynikające z tego ogólne saldo obrotów towarowych handlu zagranicznego.
Graf 2 Obroty towarowe handlu zagranicznego z sąsiadującymi krajami w roku 2020 (udział w %)
Całkowita suma wartości eksportu i importu towarów z sąsiednimi krajami osiągnęła w 2020 roku kwotę 3 182,1 mld CZK i spadła w skali rocznej o 5,5%. Największy spadek międzyrocznych obrotów odnotowano w handlu zagranicznym z Austrią (o 8,1%), najmniejszy z Polską (o 2,1%). Udział obrotów z krajami sąsiednimi w całkowitych obrotach handlu zagranicznego Republiki Czeskiej wyniósł 46,3%.
Polska jest jedynym krajem sąsiednim, do którego mniej eksportujemy niż z niego importujemy. Z pozostałymi trzema sąsiadującymi krajami Republika Czeska ma długofalowe dodatnie saldo w handlu zagranicznym.
Graf 3 Udział poszczególnych krajów sąsiadujących w całkowitym handlu z tymi krajami
Eksport
Import
Całkowity międzyroczny spadek eksportu do krajów sąsiednich o 3,0% (z 1869,4 mld CZK w 2019 r. na 1814,1 mld CZK w r. 2020) i jednocześnie spadek importu z krajów sąsiednich o 8,6% (z 1 496,1 mld CZK do 1368,1 mld CZK) zakończył się w 2020 r. wzrostem nadwyżki całkowitego salda wymiany handlowej z krajami sąsiednimi o 72,8 mld CZK.
Graf 4 Saldo obrotów towarowych handlu zagranicznego z sąsiadującymi krajami
Całkowite saldo towarowej wymiany handlowej z Polską w okresie od stycznia do grudnia 2020 roku zakończyło się deficytem w wysokości 58,7 mld CZK. Największa ujemna zmiana w ujęciu rocznym nastąpiła w I kwartale 2020 r., kiedy to deficyt bilansu wymiany handlowej wzrósł o 3,5 mld CZK w porównaniu ze styczniem-marcem 2019 r. W żadnym z miesięcy kolejnych kwartałów nie został osiągnięty dodatni bilans handlowy, a saldo kwartalne pozostało ujemne do końca roku.
Graf 5 Obroty towarowe handlu zagranicznego między RCz a Polską w poszczególnych kwartałach
W 2020 roku czeski eksport do Polski spadł o 1,5%, co jednak stanowiło mniejszy odsetek niż całkowity spadek czeskiego eksportu (4,4%). Również import z Polski był niższy zaledwie o 2,5% w porównaniu z ogólnym spadkiem czeskiego importu o 5,7%.
Eksport towarów do Polski w ujęciu rocznym spadł o 3,6 mld CZK, osiągając wartość 229,9 mld CZK. W wyniku znacznego osłabienia korony czeskiej w stosunku do euro, eksport wyrażony w tej walucie odnotował bardziej znaczący spadek r/r w porównaniu ze spadkiem eksportu wyrażonym w CZK. W przeliczeniu na euro eksport do Polski spadł o 4,3% z 9,1 mld EUR w roku 2019 na 8,7 mld EUR w 2020 r.
Graf 7 Międzyroczne zmiany w eksporcie towarów z RCz do Polski
W ujęciu bezwzględnym import towarów z Polski spadł r/r o 7,5 mld CZK i wyniósł w 2020 roku 288,6 mld CZK. Podobnie jak eksport, również import wyrażony w euro odnotował bardziej znaczący międzyroczny spadek w porównaniu ze spadkiem wartości wyrażonej w koronach czeskich. W przeliczeniu na euro import spadł o 5,2% z 11,5 mld EUR w roku 2019 na 10,9 mld EUR w 2020 r.
Graf 8 Międzyroczne zmiany w imporcie towarów z Polski do RCz
W strukturze towarowej czeskiego eksportu do Polski na pierwszym miejscu znajdują się pojazdy silnikowe, przyczepy i naczepy (w tym części i akcesoria), których udział długookresowo stanowi około jedną piątą całkowitego czeskiego eksportu do tego kraju. W roku 2020 udział tego eksportu wyniósł 19,9%, tj. o 2,8% mniej niż w roku 2019, ale o 2,2% więcej w porównaniu z rokiem 2015. Do pozostałych towarów ze znacznym udziałem w eksporcie zaliczyć należy chemikalia i preparaty (9,7%), metale (8,4%), maszyny i urządzenia (7,7%), sprzęt elektryczny (7,2%), komputery, urządzenia elektroniczne i optyczne (7,2%), wyroby metalowe (5,7%) i artykuły spożywcze (5,5%).
Na pierwszym miejscu importu z Polski do Republiki Czeskiej są pojazdy silnikowe (w tym części i akcesoria), które długotrwale stanowią około dwudziestu procent całkowitego czeskiego importu z Polski. W 2020 r. ich udział wyniósł 20,9%, o 1,7 punktu procentowego mniej niż w roku poprzednim. Do pozostałych ważnych towarów importowych należą: metale z udziałem 12,4% w imporcie, produkty spożywcze (10,4%), chemikalia i preparaty (9,3%) oraz wyroby z gumy i tworzyw sztucznych (5,8%).
Handel produktami spożywczymi między Polską a Republiką Czeską wzrósł w 2020r. o 3,7% r/r osiągając wartość 42,8 mld CZK. Jednak w porównaniu z rokiem 2015 jego wielkość zmniejszyła się o prawie jedną piątą, a do spadku przyczyniły się zarówno eksport, jak i import. Handel żywnością Republiki Czeskiej z Polską charakteryzuje się długofalowym ujemnym saldem, które w 2020 r. osiągnęło poziom 17,3 mld CZK. Eksport czeskich produktów spożywczych do Polski w roku 2020 w ujęciu rocznym wzrósł bardziej niż import, tj. o 8,1% do 12,8 mld CZK. W porównaniu z rokiem 2015 pozostał jednak o ponad jedną piątą mniejszy.
Autorem artykułu jest Ambasada Republiki Czeskiej w Warszawie. Publikacja powstała w ramach projektu „GospoStrategie – dyplomacja gospodarcza w Polsce!”, który został objęty honorowym patronatem Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii.
