Polska, partner strategiczny dla Hiszpanii

Stosunki między Hiszpanią i Polską rozwijają się dynamicznie począwszy do 1992 roku. Oba kraje podpisały wówczas w Madrycie traktat o przyjaźni i współpracy. Wcześniej Polska i Hiszpania były narodami dalekimi sobie, które – nawet jeśli przeczuwały potencjalną bliskość – nie utrzymywały stałych kontaktów z powodu raptownych i długich przerw wywoływanych zdarzeniami politycznymi. Do przymusowego oddalenia w następstwie trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku, trzeba dodać przerwę w nawiązanych w 1919 roku stosunkach dyplomatycznych, która trwała od 1946 do 1977 roku. Kraje za żelazną kurtyną budziły niepokój u wielu Hiszpanów, wydawały się zamglonym światem. Wśród Polaków podobne odczucia budziła pewnie Hiszpania.

Zmiana polityczna 1989 roku, zwieńczenie pokojowej i modelowej walki o odzyskanie wolności, otworzyła Polskę na świat. 15 lat później, w 2004 roku, Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. W okresie poprzedzającym akcesję znalazła w Hiszpanii nadzwyczajnego opiekuna. Ze względu na podobną wielkość obu krajów, ówcześni przywódcy – Aznar, Jerzy Buzek i Leszek Miller – dostrzegli wielki potencjał w dobrze zestrojonej relacji dwóch uzupełniających się krajów. Jeszcze dziś wielu Polaków wspomina z entuzjazmem ową racjonalną i serdeczną bliskość, spontaniczne przyciąganie się dwóch krajów – wówczas w uderzeniu – z ambicją mocnego wejścia na arenę europejską i międzynarodową.

Minęło kolejnych 15 lat – czas odpowiadający jednemu pokoleniu wedle teorii pokoleń wielkiego myśliciela José Ortegi y Gasseta – i Hiszpania i Polska osiągają nieznane wcześniej pułapy w handlu dwustronnym, w hiszpańskich inwestycjach w Polsce i w ilości turystów polskich w Hiszpanii.

Do tego rozwoju przyczyniły się dwa potężne instrumenty: konsultacje międzyrządowe i spotkania parlamentarzystów. Od początku obecnego stulecia odbyło się 12 takich konsultacji i 6 spotkań parlamentarzystów. W konsultacjach biorą udział szefowie rządu i znaczna liczba ministrów. Spotkania parlamentarne początkowo ograniczały się do izb niższych, ale od swej 6 edycji, w czerwcu 2018 r. w Santiago de Compostela, obejmują również Senaty. Dnia 31 maja bieżącego roku, XIII Konsultacje Międzyrządowe odbywają się w Alcalá de Henares, rodzinnym mieście Miguela de Cervantesa, autora „Don Kichota”. Wśród tematów figurują stosunki instytucjonalne oraz współpraca przy zwalczaniu pandemii; agenda europejska ze specjalnym uwzględnieniem odbudowy gospodarczej oraz transformacji energetycznej; potwierdzone zostaną wzajemne zobowiązania w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony a także przy zwalczaniu przestępczości zorganizowanej; strony przeanalizują ochronę granic zewnętrznych Unii, w tym problem migracyjny, i umocnią wzajemne stosunki w dziedzinie edukacji, kultury i nauki. Spotkanie w Alcalá de Henares potwierdzi zatem i ożywi relację między Hiszpanią i Polską, która ma charakter strategiczny.

Stosunki oficjalne mają na celu ułatwienie i zdynamizowanie zacieśniających się więzi między obywatelami obu krajów. Są to więzi tak silne, że nie rozbiło ich uderzenie koronawirusa, chociaż spowodowany nim wstrząs każe nam przemyśleć dogłębnie rolę sfery publicznej i prywatnej, współpracę między nimi i organizację pracy.

Co się tyczy dwustronnych stosunków gospodarczych, rok 2020 był dużo lepszy niż mogliśmy to sobie wyobrażać ledwie kilka miesięcy temu. Odegrała tu między innymi rolę relatywnie dobra odporność gospodarki polskiej w pierwszym roku pandemii, gdy PIB zmniejszył się tylko o 2,8% a bezrobocie utrzymuje się na poziomie około 6%, według danych GUS.

A oto kilka zaskakujących danych potwierdzających pozytywny bilans 2020 roku:

Wymiana handlowa osiągnęła wartość 11,6 miliarda euro, przekraczając wynik z 2018 roku i sytuując się tylko 400 milionów euro poniżej wyniku z roku 2019 r., najwyższego w historii. Hiszpania jest dziesiątym odbiorcą i jedenastym dostawcą Polski. Polska jest dziewiątym klientem i jedenastym dostawcą Hiszpanii. W 2020 roku zostały pobite rekordy historyczne w branży dóbr konsumpcyjnych i żywnościowej (w obu kierunkach), w branży surowcowej i innych towarów eksportowych hiszpańskich, a w eksporcie polskim do Hiszpanii w branży dóbr inwestycyjnych.

GŁÓWNE BRANŻE ESPORTU HISZPAŃSKIEGO DO POLSKI
	2018	2019	2020
euro – miliony	% całości	euro – miliony	% całości	euro -miliony	% całości
4 — PÓŁPRODUKTY	1.371	22,89%	1.448	22,29%	1.396	21,91%
8 – TOWARY KONSUMPCYJNE	984	16,42%	1.125	17,32%	1.238	19,42%
1 — ŻYWNOŚĆ	963	16,08%	1.170	18,01%	1.193	18,73%
5 –DOBRA INWESTYCYJNE	1.049	17,51%	1.142	17,59%	1.094	17,17%
6 – BRANŻA SAMOCHODOWA	984	16,42%	1.074	16,54%	814	12,78%
9 – INNE TOWARY	390	6,52%	316	4,86%	397	6,24%
3 — SUROWCE	128	2,13%	104	1,61%	119	1,88%
7 – DOBRA KONSUMPCYJNE TRWAŁEGO UŻYTKU	114	1,90%	104	1,60%	112	1,76%
2 — PRODUKTY ENERGETYCZNE	8	0,13%	12	0,18%	6	0,10%
Razem	5.991	100,00%	6.494	100,00%	6.374	100,00%

Źródło: Euroestacom

Ze swymi ponad pięcioma setkami przedsiębiorstw Hiszpania jest piątym światowym inwestorem w Polsce, a jej kapitał skumulowany może w 2021 r. przekroczyć 12 miliardów euro. Polskie inwestycje bezpośrednie w Hiszpanii, tradycyjnie niewielkie, sięgnęły w 2020 roku 17,87 milionów euro, co daje Polsce pozycję 34 inwestora w Hiszpanii. Wzrost gospodarczy Polski wskazuje na tendencję zwyżkową inwestycji w Hiszpanii , zarówno w nieruchomościach, jak i w sektorach produkcyjnych.

Świadomi konieczności podążania za odbudową gospodarczą w obu krajach, przed konsultacjami międzyrządowymi w Alcalá organizujemy spotkanie przedsiębiorców, forum gospodarcze, w celu pobudzania wzajemnych inwestycji, szczególnie w branżach kluczowych takich jak elektromobilność, energie odnawialne czy infrastruktura.

Kolejne świetne informacje z 2020 r dotyczą przetargów publicznych. Firmy z hiszpańskim kapitałem w Polsce uzyskały zamówienia wartości 4.422,46 milionów euro na realizację 118 projektów, co stanowi wzrost obrotów o 28,86% w stosunku do 2019 r (rekord obrotów padł w 2018 r.: 4.671,56 milionów euro). Branżowo był największy w sektorze transportowym i infrastruktury ziemnej (3.054 milionów euro), następnie w sektorze transportowym i infrastruktury kolejowej (740 miliony euro).

Zgodnie z obawami turystyka, kluczowy sektor hiszpańskiej gospodarki, odpowiadający za jedną trzecią naszego PIB, zanotowała istotne spadki. Ad impossibilia nemo tenetur. Liczba polskich turystów w Hiszpanii zmniejszyła się w zeszłym roku o 66%. Mimo to przyjechało do nas 458 tysięcy Polaków i spadek jest mniejszy niż jego średnia wartość wynosząca 77%. Polacy wydawali w Hiszpanii średnio 154 euro dziennie, wyraźnie więcej niż średnia odpowiadająca 115 euro. Ambasada podejmuje znaczne wysiłki, by turystyka odrobiła spadki, pod warunkiem, co jest naszym życzeniem, że walka z pandemią zakończy się sukcesem, przede wszystkim w wyniku szczepień. Są powody do nadziei, ale nie możemy dać się zwieść syrenim śpiewom.

Rządy hiszpański i polski przyjęły już krajowe plany odbudowy i, dzięki zastrzykowi funduszy europejskich, zamierzają skupić się na wielkiej transformacji energetycznej. Nie będzie tak, jak było przed pandemią. Musimy zmienić formy produkcji i konsumpcji, a tu kluczowymi elementami są – tak wczoraj, jak i dziś – wolność gospodarcza i pewność prawna.

Na koniec należy odnieść się do jeszcze jednego i nieodzownego aspektu naszych relacji. Hiszpania i Polska są potęgami kulturalnymi. Szeroko zakrojona akcja kulturalna jest priorytetem w hiszpańskiej działalności za granicą. Polska jest terenem, na którym świetnie przyjmuje się i rozkwita nasza kultura, nasza sztuka i, jakżeby inaczej, nasz język, który jest macierzysty dla ponad 500 milionów ludzi na świecie. 15 polskich szkół średnich ma sekcje dwujęzyczne z językiem hiszpańskim, które wystawiają oficjalne świadectwa maturalne. W całej Polsce jest ponad 60 szkół, które prowadzą nauczanie języka hiszpańskiego przy wsparciu Ambasady Hiszpanii. Instytut Cervantesa, statek flagowy języka i kultury hiszpańskiej w krajach spoza obszaru języka hiszpańskiego, ma swoje siedziby w Warszawie i Krakowie. 12 wydziałów iberystyki działa niczym inkubatory hispanizmu w Polsce, rzuca się w oczy aktywność stowarzyszenia hispanistów.

Nie dziwi zatem duże zapotrzebowanie na działania kulturalne ani wysokie wymagania. Inicjatywy takie, jak publiczne czytanie na głos „Don Kichota” 23 kwietnia, spotkania hiszpańsko-polskie, nagrody literackie i artystyczne dla uczniów szkół podstawowych i średnich, nagroda iberoamerykańska za esej dla studentów, festiwale filmów współczesnych i klasyki kina, koncerty, wykłady i wystawy stanowią zasadniczą część naszej pracy jako ambasady. Marzy nam się specjalny rok poświęcony hiszpańskiej kulturze w Polsce i kulturze polskiej w Hiszpanii tak, by pobudzić wzajemne zainteresowanie Polaków i Hiszpanów bogactwem kulturalnym obu krajów. Oby się udało.

Mroki przeszłości, które nie pozwalały na lepsze wzajemne poznanie, rozwiały się przed trzydziestu laty. Dawne czasy pozostawiły nam paletę znakomitych nazwisk, które mniej lub bardziej bezpośrednio tworzą osnowę naszych relacji w historii: Jan Dantyszek, hrabia Aranda, Calderón i Słowacki, Jan Potocki, a nawet, lato sensu, Chopin a już w XX wieku, Józef Alfred Potocki, Sofía Casanova czy Józef Wittlin to niektóre z tych postaci, które sprawiły, że zacieśniły się istniejące więzy lub zadzierzgnęły nowe między Hiszpanią i Polską. Cieszymy się teraz najlepszym okresem naszych wzajemnych relacji. Naukowcy, hispaniści, artyści, edukatorzy, przedsiębiorcy…, obywatele jako tacy przyczynili się i przyczyniają do rozkwitu tej bratniej relacji. Pomimo różnic, a może dzięki nim, Polacy i Hiszpanie wzajemnie się pociągają.
Obecne dziesięciolecie będzie decydujące dla przedłużenia i rozwoju drogi zapoczątkowanej dynamicznie na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Bądźmy razem zwalczając skutecznie skutki pandemii koronawirusa, ulepszając nasze otoczenie, umacniając nasze stosunki i zapobiegając w miarę możliwości nowym nieszczęściom. To potężne powody zachęcające do trwania w działaniach, które nas wzajemnie wzbogacają.

Artykuł został przygotowany przez Ambasadę Królestwa Hiszpanii.

Publikacja powstała w ramach projektu „GospoStrategie – dyplomacja gospodarcza w Polsce!”, który został objęty honorowym patronatem Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii.