Za sprawą uznania przez Komisję Europejską atomu jako działania przejściowego w dążeniu do redukcji emisji CO2, pojawiło się zielone światło dla budowy elektrowni atomowych. Dzięki temu łatwiej będzie zdobyć środki na tak kosztowną inwestycję. Przyjrzyjmy się jakie możliwości uzyskania finansowania mają podmioty planujące podjęcia się realizacji tego przedsięwzięcia na naszym lokalnym, polskim podwórku oraz europejskim obszarze.
Zielona transformacja z pomocą przejściowego atomu
Wyzwania klimatyczne i środowiskowe w 2022 r. stanowią jeden z najważniejszych punktów dyskusji na szczeblu zarówno lokalnym jak i międzynarodowym. Przed gospodarkami państw całego świata ma miejsce intensywny okres zielonej transformacji. W tym procesie ważną rolę odgrywają m.in. elektrownie atomowe. Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów harmonogramem, budowa pierwszej polskiej wielkoskalowej elektrowni jądrowej ma rozpocząć się w 2026 roku. Jest to data dosyć odległa. Jednakże już teraz mamy państwa takie jak Stany Zjednoczone, Francję czy Chiny, w których duży procent energii pochodzi właśnie z reaktorów jądrowych. Wspomniane kraje, mając świadomość możliwości wystąpienia kryzysu energetycznego oraz potrzeby ograniczenia emisji CO2, nie rezygnują z inwestycji w atom. Wprowadzając do swojego porządku prawnego odpowiednie instrumenty wsparcia finansowego zachęcają do inwestycji w atom. Podobne zabiegi być może w niedługim czasie zaobserwujemy również Polsce.
Finansowe instrumenty pomocy publicznej
Zwróćmy uwagę, jakie mamy w Polsce dostępne instrumenty finansowe, które mogą wspierać podmioty zamierzające podjąć się budowy elektrowni atomowych. Wachlarz dostępnych instrumentów wsparcia jest szeroki, od nowego roku został wzbogacony o nowe ulgi wprowadzone w ramach tzw. Polskiego Ładu. Ponadto zostają uruchamiane kolejne możliwości wsparcia finansowego w ramach Krajowego Planu Odbudowy lub Funduszy Europejskich. W celu pozyskania optymalnego pakietu pomocy i maksymalizacji korzyści należy dokonać kompleksowej analizy dostępnych instrumentów.
Z tego szerokiego wachlarza do budowy elektrowni atomowych mogą zostać wykorzystane: dotacje, bezzwrotne świadczenia, rekompensaty, ulgi podatkowe, subsydia kapitałowo-rozwojowe, kredyty i pożyczki, poręczenia i gwarancje. Szczególne możliwości zaoszczędzenia znacznych kwot pieniężnych, które dodatkowo mogą podwyższyć wynagrodzenie otrzymywane przez pracowników, niosą ze sobą coraz bardziej popularne ulgi takie jak: ulga B+R, ulga IP Box, ulga na prototyp, ulga na innowacyjnych pracowników, ulga na robotyzację.
W związku z tym, że w procesie powstawania elektrowni atomowych zarówno wielkoskalowych jak i SMR (małe reaktory modułowe, o mocy poniżej 300 MW) potrzeba specjalistycznej wiedzy, której zastosowanie sprzyja powstawaniu innowacji, prototypów, usprawniania zachodzących procesów poprzez ich robotyzację co idealnie wpisuje się wymogi uzyskania ww. ulg.
SMR jako inwestycja prywatna
W kwietniu 2022 r. podczas Szczytu Klimatycznego TOGETAIR 2022 w Warszawie KGHM i TAURON podpisały list intencyjny dotyczący współpracy w zakresie budowy niskoemisyjnych źródeł energii, w tym z zastosowaniem małych modułowych reaktorów jądrowych (SMR). Pierwsza elektrownia będąca owocem tej współpracy ma zostać uruchomiona do 2029 roku. W ramach zawartej na początku 2022 roku umowy, KGHM
z firmą NuScale wdroży technologię SMR w Polsce. Ze względu na innowacyjny i mocno techniczny charakter przedsięwzięcia w trakcie budowy zostaną podjęte liczne prace badawczo-rozwojowe. W konsekwencji otwiera to drogę do skorzystania z ww. ulg, których zastosowanie może zmniejszyć wysokie koszty przedsięwzięcia i ryzyko niewypłacalności inwestycji. –
Za sprawą przyjęcia przez Komisję Europejską uzupełniającego aktu delegowanego (CDA) włączającego energię jądrową jako działania przejściowe do taksonomii będzie można w ramach transformacji energetycznej starać się o dofinansowanie unijne na budowę reaktorów jądrowych i infrastruktury gazowej. Energetyka jądrowa będzie korzystać również ze wsparcia Funduszu Transformacji Energetycznej, którego powstanie ma wpłynąć na rozwój energetyki jądrowej i OZE. Ważne są również bieżące poszukiwania współfinansowania inwestycji w energetykę jądrową i obserwowanie zachodzących zmian legislacyjnych (w tym zmian taksonomii) oraz tego jak Unia Europejska postrzega energetykę jądrową. Warto wskazać, że obecnie aby inwestycja w atom została uznana za „zieloną energię” odpady z elektrowni muszą być bezpiecznie usuwane i spełniać kryteria „nie wyrządzania znaczących szkód” dla środowiska, a z drugiej strony elektrownie, które mają zostać wybudowane muszą uzyskać pozwolenia na budowę do 2045 r. W odniesieniu do gazu uznanego za przejściową „zielona energię” również aby mógł zostać wykorzystany musi spełnić wiele wymogów m.in. bloki gazowe muszą spełnić wyższe niż obecnie poziomy redukcji emisji CO2 sięgające maksymalnie 270g/KWh. Przykładowo aby uzyskać wsparcie finansowe w ramach wsparcia Funduszu Transformacji Energetycznej państwo członkowskie musi zapewnić bezpieczny wywóz odpadów oraz bezpieczną rozbiórkę, jeśli jakaś elektrownia zostałaby wygaszona. Obok wspomnianych możliwości uzyskania finansowania warto wskazać sposoby komercyjne czyli finansowanie oferowane przez banki np. w postaci preferencyjnych kredytów, gwarancji.
Zachęty finansowe we Francji
Przenieśmy się na chwilę do Francji, aby zaczerpnąć z wprowadzonych przez rząd rozwiązań usprawniających budowę elektrowni atomowych. W ramach krajowego Planu inwestycyjnego France 2030 rząd francuski zainwestuje 1 mld euro w działania badawczo-rozwojowe mające na celu rozwój krajowych technologii małych reaktorów modułowych. Na przyśpieszenie realizacji inwestycji atomowych oraz zwiększenia zdolności realizowania dużych przedsięwzięć ma wpłynąć również zabieg nacjonalizacji EDF (koncern energetyczny, który zarządza francuskimi elektrowniami atomowymi). Warto zaznaczyć, że wspomniany plan podąża za 10 celami tj. aby lepiej zrozumieć, lepiej żyć, lepiej produkować we Francji do 2030 roku. Pierwszy cel jest dedykowany właśnie doprowadzeniu do powstania we Francji małych, innowacyjnych reaktorów jądrowych z lepszym zarządzaniem odpadami. Macron prezentując Plan inwestycyjny France 2030 w dniu 12 października 2021 r. wspomniał, że poprawa bezpieczeństwa przy jednoczesnej redukcji kosztów pozostaje priorytetem. Przez redukcję kosztów rozumiane jest szeroko pojęte wsparcie państwa w tych inwestycjach oraz dofinansowania i dotacje uzyskane z Unii Europejskiej.
Inwestować? – Tak, ale rozsądnie.
Obecnie możliwości uzyskania wsparcia finansowego w procesie budowy elektrowni (nie tylko atomowych, bowiem wspomniane instrumenty mogą zostać użyte w przypadku innych technologii towarzyszących wytwarzaniu energii) jest wiele i na pewno będzie ich przybywać. Takie zjawisko wpłynie na firmy, które zachęcone przez dostępne na rynku instrumenty będą inwestować w SMR. Na cały proces wpływa pozytywnie fakt, że na świecie funkcjonuje już wiele elektrowni atomowych, z procesu budowy których można czerpać wiedzę na temat tego jak poprowadzić tak duże przedsięwzięcie i aby było ono finansowo opłacalne.
Należy pamiętać, że inwestycja w atom to podróż jedną stronę, ponieważ niesie ze sobą duże ryzyko, bowiem źle przeprowadzona może doprowadzić do wystąpienia efektu Concorda. . Porażka amerykańskiej atomistyki z 2017 r., w której to kontrolowana przez Toshibę firma Westinghouse Electric nie ukończyła dwóch projektów i musiała ogłosić upadłość – może stanowić jedynie przestrogę dla obecnych inwestorów i innych podmiotów zaangażowanych w proces budowy.
Julia Tokarska
Źródła:
- Présentation du plan France 2030, dostęp: 28.08.2022 r.
https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2021/10/12/presentation-du-plan-france-2030 - Nuclear power and SMR are central to the „France 2030” investment plan, dostęp: 28.08.2022 r.
https://onu-vienne.delegfrance.org/Nuclear-power-and-SMR-are-central-to-the-France-2030-investment-plan
